Prezentujemy stanowisko naszej Izby w sprawie podatku minimalnego przyjęte podczas posiedzenia Rady ZIPH 14 marca 2024 r.
Stanowisko Rady Zachodniej Izby Przemysłowo-Handlowej w sprawie: Podatek minimalny – podstawy do ewentualnej interpelacji.
Podatek minimalny został wprowadzony do ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych ((Dz.U.2023.2805 t.j. z dnia 2023.12.29) – dalej zwana u.p.d.o.p.) przez art. 2 pkt 48 ustawy z dnia 29 października 2021 r. (Dz.U.2021.2105) zmieniającej ustawę z dniem 1 stycznia 2022 r. i jest nową daniną pobieraną równolegle do dotychczasowego podatku CIT. Uregulowania dotyczące podatku zostały umieszczone w ustawie w art. 24 ca).
Ideą nowo wprowadzonego podatku było zapobieżenie lub zminimalizowanie ubytków we wpływach podatkowych z podatku CIT będących rezultatem sztucznego transferowania zysków do innych krajów przez przedsiębiorstwa. Sytuacja, w której podatnicy (zwłaszcza duże transgraniczne przedsiębiorstwa), posiadający w Polsce swoje podmioty operacyjne osiągają i wykazują każdego roku bardzo niski dochód z działalności operacyjnej czy wręcz ponoszą w dłuższym okresie stratę z działalności, nie odzwierciedlała bardzo często faktycznego stanu ekonomicznego, lecz była wykreowana przez odpowiednie działania optymalizacyjne tych podmiotów, zmierzające do transferu rzeczywistych zysków poza miejsce ich powstawania. Działania te dotyczyły w znacznej mierze podatników wykazujących znaczne obroty, a jednocześnie permanentnie ponoszące straty podatkowe lub wykazujące śladowe dochody w długim okresie czasu, a jednocześnie wciąż prowadzące działalność. Taka sytuacja bardzo często mogła wskazywać na stosowanie przez te podmioty działań optymalizacyjnych. Z punktu widzenia budżetu państwa pojawiła się zatem konieczność wprowadzenia narzędzi ukierunkowanych na zminimalizowanie tego rodzaju praktyk, prowadzących do zmniejszania zobowiązań podatkowych poprzez zaniżanie dochodu podatkowego. Takim rozwiązaniem miał być „minimalny podatek dochodowy od osób prawnych” wprowadzony pierwotnie do systemu prawa podatkowego od dnia 1 stycznia 2022 r.
Jak się jednak okazało wprowadzone wówczas rozwiązania obok podmiotów docelowych, do których były kierowane, uderzały z równą mocą w krajowe jednostki niemające nic wspólnego z opisanymi wyżej nagannymi działaniami zmierzającymi do sztucznego obniżania daniny. Z tego powodu wówczas na mocy przepisów ustawy 7 października 2022 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz.U. poz. 2180) przesunięto termin wejścia w życie przepisów o minimalnym podatku dochodowym na 1 stycznia 2024 r. Jednocześnie, aby wprowadzone przepisy nie dotykały podmiotów niezaangażowanych w wykorzystywanie konstrukcji optymalizacyjnych w celu unikania lub zmniejszania zobowiązań podatkowych, zmieniono wiele przepisów dotyczących tego podatku.
Zgodnie z aktualnym brzmieniem art. 24ca u.p.d.o.p. 10-procentowy minimalny podatek dochodowy od osób prawnych obciąża spółki mające siedzibę lub zarząd na terytorium RP, podlegające obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów, bez względu na miejsce ich osiągania, oraz podatkowe grupy kapitałowe, które w danym roku podatkowym poniosły stratę ze źródła przychodów innych niż z zysków kapitałowych lub osiągnęły udział dochodów ze źródła przychodów innych niż z zysków kapitałowych (określonych w przepisach) w przychodach innych niż z zysków kapitałowych w wysokości nie większej niż 2%. Istotne znaczenie ma tu zatem stosunek osiągniętego dochodu do przychodu. Jeśli będzie on mniejszy niż 2% przedsiębiorca zapłaci podatek minimalny.
Należy wskazać, iż we wprowadzonych uregulowaniach w okresie zawieszenia funkcjonowania przepisów wprowadzono szereg odliczeń i zwolnień mających dodatkowo chronić cześć podatników przed złamaniem zasady prostego powiązania koniecznej do zapłaty daniny z uzyskanym dochodem, który to wyłom czynią właśnie przepisy o minimalnym podatku dochodowym. Takim odliczeniem jest np. możliwość odliczenia zapłaconego podatku minimalnego od podatku CIT w trzech kolejnych latach podatkowych. Odliczenie to ma zapobiegać tzw. „wpadkowemu” zmniejszeniu rentowności podmiotu. Nie uwzględnia jednak sytuacji gdy owa „wpadkowa” sytuacja dotyka więcej niż jednego roku z powodów niezależnych od podatnika.
Podatek minimalny nie dotyczy podatników podatku dochodowego od osób fizycznych, a także spółek opodatkowanych podatkiem CIT, których udziałowcami, akcjonariuszami albo wspólnikami są wyłącznie osoby fizyczne. Z daniny tej wyłączono małych podatników, niektóre branże „niskomarżowe” czy podatników rozpoczynających działalność w pierwszym okresie działalności, a także spółki komunalne. Jednocześnie jednak podwyższono wymagany wskaźnik rentowności z 1% do 2%, co zwiększa zasadniczo liczbę podmiotów objętych tym podatkiem. Wprowadzone zmiany, mimo próby złagodzenia restrykcyjności przepisów dla podmiotów neutralnych pod względem stosowania działań optymalizacyjnych nie wydają się w pełni realizować założonego celu. Przede wszystkim nie uwzględniają sytuacji poszczególnych branż charakteryzujących się permanentną niską rentownością (np. handel i dystrybucja) lub też nie korelują w sposób elastyczny z bieżącą koniunkturą poszczególnych branż. Niezwykle istotne okazuje się tu wyłączenie ze zwolnień spółek, nawet z wyłącznym uczestnictwem osób fizycznych w sytuacji, gdy spółki te posiadają udziały w innych podmiotach bezpośrednio lub nawet pośrednio i jest to więcej niż 5% udziałów (akcji) w kapitale innej spółki. Tymczasem samo posiadanie udziałów i innym podmiocie, nawet zagranicznym nie skutkuje wszak automatycznie transferem zysków dokonywanych w sposób optymalizacyjny. Obecnie wiele podmiotów, szczególnie tych dokonujących sprzedaży towarów i usług poza granicami kraju, posiada spółki zależne, których zadaniem jest działanie marketingowe na obcych rynkach, powodujące wzrost obrotów podmiotu krajowego. Podmioty te pełnią rolę lokalnego przedstawiciela krajowego dostawcy, ze względu na specyfikę ekonomiczną, prawną czy nawet społeczną kraju dostawy, a w efekcie ułatwiają, a czasami wręcz umożliwiają handel z danym krajem. Tymczasem uregulowania ustawy zdają się karać takie podmioty za próbę zwiększenia zasięgu oddziaływania gospodarczego. Wydaje się, iż w celu eliminacji ewentualnego wykorzystywania takich konstrukcji do działań optymalizacyjnych właściwe byłoby np. zastosowanie odpowiednich limitów transakcyjnych tożsamych z rozwiązaniami stosowanymi przy cenach transferowych.
Podsumowując, wejście do stosowania przepisów o podatku minimalnym po okresie ich zawieszenia od dnia 1 stycznia 2024 r., pomimo wprowadzonych zmian, nie spowodowało ich ograniczenia wyłącznie do grupy docelowej, jaką są transgraniczne korporacje międzynarodowe i nadal dotykać będzie szereg podmiotów krajowych nie prowadzących praktyk optymalizacyjnych. Jak się wydaje utrzymanie tych rozwiązań, skąd inąd zasadne, wymaga dalszego dopracowania i uelastycznienia przepisów w odniesieniu do zachodzących procesów ekonomicznych, powodujących znaczne wahania rentowności niektórych podmiotów w sposób niezamierzony i niezależny od tych jednostek, a także ich urealnienia do aktualnych procesów gospodarczych, tak aby rozwiązania te nie skutkowały negatywnie w stosunku do podmiotów, których z założenia nie miały one dotykać.
Podpisano: Roman Mizerny, Przewodniczący Rady ZIPH.
